Historical Development of Remote Sensing
рд░िрдоोрдЯ рд╕ेंрд╕िंрдЧ рдХा рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рд╡िрдХाрд╕
![]() |
Historical Development of Remote Sensing | GIS Remote Sensing | geography notes |
· рд╕ुрджूрд░
рд╕ंрд╡ेрджрди рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдмрд╣ुрдд рд╣ी рд▓ंрдмा рд╣ै, рдЬो рдЙрд╕ рд╕рдордп рд╕े рд╢ुрд░ू рд╣ुрдЖ рдЬрдм рдХैрдорд░े рдХो рдЙрдб़ाрди рднрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЧुрдм्рдмाрд░े рдФрд░ рдкрддंрдЧों рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा, рдЬो рдмीрд╕рд╡ीं рд╕рджी рдХे рдордз्рдп рдоें рд╣ुрдЖ рдеा।
· рд╣рд╡ाрдИрдЬрд╣ाрдЬों рдХे рдЖрдЧрдорди рдиे рд╣рд╡ा рд╕े рддрд╕्рд╡ीрд░ें рд▓ेрдиे рдХे рдЕрд╡рд╕рд░ों рдХो рдФрд░ рднी рдмрдв़ा рджिрдпा।
· рдЗрд╕рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд, рдк्рд░рдердо рд╡िрд╢्рд╡ рдпुрдж्рдз рдХे рджौрд░ाрди, рд╕ुрджूрд░ рд╕ंрд╡ेрджрди рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдоें рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЙрди्рдирддि рджेрдЦी рдЧрдИ рдЬрдм рдЗрд╕ рддрдХрдиीрдХ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдбेрдЯा рдФрд░ рдЬाрдирдХाрд░ी рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा рдЧрдпा।
· рд╕ुрджूрд░
рд╕ंрд╡ेрджрди рдиे рд╡рд░्рд╖ों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдПрдХ рднрдпाрдирдХ рд╡िрдХाрд╕ рджेрдЦा рд╣ै рдФрд░ рдпрд╣ рддрдХрдиीрдХ рдПрдХ рддाрд░्рдХिрдХ рдоाрд░्рдЧ рдоें рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ोрддी рд░рд╣рддी рд╣ै।
· рд╕ुрджूрд░
рд╕ंрд╡ेрджрди рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдоुрдЦ्рдп рд░ूрдк рд╕े 3 рдпुрдЧों рдоें рд╡िрднाрдЬिрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै:
1. рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рдпुрдЧ: 1839-1907
2. рдордз्рдпрдХाрд▓ीрди рдпुрдЧ: 1908-1945
3. рдЖрдзुрдиिрдХ рдпुрдЧ: 1946 onwards
рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рдпुрдЧ:
· рд╕ुрджूрд░ рд╕ंрд╡ेрджрди рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕ 1839 рд╕े рдЕрдз्рдпрдпрди рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै, рдЬрдм рдлोрдЯोрдЧ्рд░ाрдлी рдХा рдЖрд╡िрд╖्рдХाрд░ рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा। рдк्рд░ाрд░ंрдн рдоें, 1840 рдоें рдкेрд░िрд╕ рдСрдм्рдЬрд░्рд╡ेрдЯрд░ी рдХे рдиिрджेрд╢рдХ рдиे рдлोрдЯोрдЧ्рд░ाрдлी рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдЯॉрдкोрдЧ्рд░ाрдлिрдХ рд╕рд░्рд╡ेрдХ्рд╖рдг рдХे рд▓िрдП рд╢ुрд░ू рдХिрдпा, рдФрд░ рдЙрд╕ рд╕рдордп рд╕े, рдЧुрдм्рдмाрд░ा рдлोрдЯोрдЧ्рд░ाрдлी рдХी рдк्рд░рдЧрддि рд╣ुрдИ।
· рд╣ाрд▓ांрдХि, рдпрд╣ рдкूрд░ी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдоें рдХрдИ рдкрд░ेрд╢ाрдиिрдпां рдеीं, рд▓ेрдХिрди 1858 рдоें рдЧाрд╕्рдкрд░ рдлेрд▓िрдХ्рд╕ рддूрд░्рдиाрдХों (рдиाрдо рд╕े рдиाрджाрд░) рдиे 80 рдоीрдЯрд░ рдХी рдКрдЪाрдИ рдкрд░ рдЧुрдм्рдмाрд░े рд╕े рдл्рд░ांрд╕ीрд╕ी рдЧाँрд╡ рдкेрдЯिрдЯ-рдмेрд╕ेрдЯ्рд░ рдХे рдШрд░ों рдХी рддрд╕्рд╡ीрд░ें рдЦींрдЪी। рдпрд╣ рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЙрдкрд▓рдм्рдзि рдеी।
· рдЙрд╕рдХे рдмाрдж, 1860 рдоें, рдиाрджाрд░ рдиे рдл्рд░ेंрдЪ рд╕ेрдиा рдХे рд▓िрдП рдл्рд░ांрдХो-рдк्рд░рд╕्рд╕िрдпрди рдпुрдж्рдз рдХे рджौрд░ाрди рджुрд╢्рдорди рдХी рд╕ेрдиा рдХी рдЪрд▓рдиे рдХी рд╣рд╡ाрдИ рдлोрдЯोрдЧ्рд░ाрдл рд▓ी। рдЙрд╕рдХे рдмाрдж рд╕े, рд╕ेрдиा рдиे рд╣рд╡ाрдИ рддрд╕्рд╡ीрд░ें рд▓ेрдиे рдХे рд▓िрдП рдЧुрдм्рдмाрд░ों рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा рд╣ै।
· 13 рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░, 1860 рдХो, рдЬेрдо्рд╕ рд╡ाрд▓ेрд╕ рдм्рд▓ैрдХ рдиे 1200 рдлुрдЯ рдХी рдКрдЪाрдИ рдкрд░ рдмोрд╕्рдЯрди рдХी рд╣рд╡ाрдИ рддрд╕्рд╡ीрд░ें рдЦींрдЪрдиे рдоें рд╕рдлрд▓рддा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХी, рдЬो рдЕрдм рддрдХ рдоौрдЬूрдж рд╣ै рдФрд░ рд╕рдмрд╕े рдкुрд░ाрдиी рд╣рд╡ाрдИ рддрд╕्рд╡ीрд░ рдоाрдиी рдЬाрддी рд╣ै।
· рдПрдХ्рд╕рдб्рд░ाрдИ рдк्рд▓ेрдЯ рддрдХрдиीрдХ рдФрд░ рдХैрдорд░ा рд╕ुрдзाрд░ рдХे рдЖрдЧрдорди рдХे рдмाрдж, рд▓рдЧрднрдЧ 1882 рд╕े рдЙрдб़ाрди рднрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдкрддंрдЧों рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рд╣ोрдиे рд▓рдЧा। рд╕рдмрд╕े рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдкрддंрдЧ рдлोрдЯोрдЧ्рд░ाрдлрд░ рдЕрдоेрд░िрдХी рдЬी.рдЖрд░. рд▓ॉрд░ेंрд╕ рдеे।
· 1906 рдоें, рдЬॉрд░्рдЬ рд▓ॉрд░ेंрд╕ рдиे рд╕ैрди рдл्рд░ांрд╕िрд╕्рдХो рднूрдХंрдк рдХी рд╣рд╡ाрдИ рддрд╕्рд╡ीрд░ें рд▓ी।
· 1903 рдоें, рдЬूрд▓िрдпрд╕ рди्рдпूрдм्рд░ोрди рдкिрдЬрди्рд╕ рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рд╕्рддрди-рдоाрдЙंрдЯेрдб рдХैрдорд░ा рдХा рдкेрдЯेंрдЯ рд▓िрдпा, рдЬो 30-рд╕ेрдХंрдб рдХे рдЕंрддрд░ाрд▓ рдкрд░ рд╕्рд╡рдЪाрд▓िрдд рд░ूрдк рд╕े рдм्рд▓ाрд╕्рдЯ рдХрд░рдиे рдХे рдХ्рд╖рдорддाрд╢ाрд▓ी рдеा।
· 1906 рдоें, рдЕрд▓्рдмрд░्рдЯ рдоॉрд▓ рдиे рдПрдХ рд░ॉрдХेрдЯ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдХे рд╡ाрдпु рдоें рдХैрдорд░ा рдЙрдаाрдпा рдФрд░ 2600 рдлुрдЯ рдХी рдКрдЪाрдИ рд╕े рд╣рд╡ाрдИ рддрд╕्рд╡ीрд░ рд▓ी; рдлिрд░ рдХैрдорд░ा рдиिрдХाрд▓ा рдЧрдпा рдФрд░ рдзрд░рддी рдкрд░ рд╡ाрдкрд╕ рдЖрдиे рдХे рд▓िрдП рдкैрд░ाрд╢ूрдЯ рд╕े рдЫोрдб़ рджिрдпा рдЧрдпा।
рдордз्рдпрдХाрд▓ीрди рдпुрдЧ:
· 1903 рдоें, рдбेрдЯрди, рдУрд╣िрдпो рдХे рд╡िрд▓рдмрд░ рд░ाрдЗрдЯ рдФрд░ рдУрд░рд╡िрд▓ рд░ाрдЗрдЯ (рд░ाрдЗрдЯ рдм्рд░рджрд░्рд╕) рдиे 12HP рд╣ोрд░्рд╕рдкाрд╡рд░ рдЗंрдЬрди рдмрдиाрдХрд░ рдкрд╣рд▓ी рдЙрдб़ाрди рднрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рдорд╢ीрди рдХा рдЖрд╡िрд╖्рдХाрд░ рдХिрдпा।
· 1908 рдоें, рдЬрдм рдоोрд╢рди рдкिрдХ्рдЪрд░ рдлोрдЯोрдЧ्рд░ाрдлрд░ рдПрд▓.рдкी. рдмोрдирд╡िрд▓िрдпрди рд╡िрд▓рдмрд░ рд░ाрдЗрдЯ рдХे рд╕ाрде рдЧрдП, рддो рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рд╡ाрдпुрдпाрди рдХो рд╣рд╡ाрдИ рдлोрдЯोрдЧ्рд░ाрдлी рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдоंрдЪ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा рдЧрдпा। рдПрдХ рд╕ाрд▓ рдмाрдж, рдкрд╣рд▓ा рдоोрд╢рди рдкिрдХ्рдЪрд░ рдЗрдЯрд▓ी рдоें рд╡िрд▓рдмрд░ рд░ाрдЗрдЯ рдж्рд╡ाрд░ा рд░िрдХॉрд░्рдб рдХिрдпा рдЧрдпा।
· рдк्рд░рдердо рд╡िрд╢्рд╡ рдпुрдж्рдз рддрдХ, рд╣рд╡ाрдИ рдлोрдЯोрдЧ्рд░ाрдлी рдЕрдЪ्рдЫे рд╕े рд╕्рдеाрдкिрдд рд╣ो рдЧрдИ рдеी। рдЦाрд╕рдХрд░ рд╕ैрди्рдп рдЙрдж्рджेрд╢्рдпों рдХे рд▓िрдП рдлोрдЯोрдЧ्рд░ाрдлी рдоें рдХрдИ рдирд╡ाрдЪाрд░ рджेрдЦे рдЧрдП।
· рдбॉ. рдПрдЧрд░рдЯрди рдиे рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рдб्рд░ॉрди्рд╕ рдХो рд░ाрдд рдХी рдлोрдЯोрдЧ्рд░ाрдлी рдоें рд╕рд╣ाрдпрддा рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХैрдорд░ा рд╕्рдЯ्рд░ोрдм (рдХ्рд╖рдгिрдХ рд░ूрдк рд╕े рддрд╕्рд╡ीрд░ें рдХैрдк्рдЪрд░ рдХрд░рдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рд╡ाрд▓ा) рдХा рд╡िрдХाрд╕ рдХिрдпा।
· рдж्рд╡िрддीрдп рд╡िрд╢्рд╡ рдпुрдж्рдз рдиे рд╣рд╡ाрдИ рдлोрдЯोрдЧ्рд░ाрдлी рдХे рдФрд░ рднी рдЙрди्рдирдд рддрдХрдиीрдХों рдХो рд▓ेрдХрд░ рдЖрдпा, рдЬैрд╕े рдХि рд░рдбाрд░, рдЬрд▓ рдЧрд╣рд░ाрдИ рдЬांрдЪрдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдХрд░рдг рдФрд░ рд╕ुрд╡िрдзाрдЬрдирдХрддा рдХी рд╡рдирд╕्рдкрддि рд╕ंрдХेрддрдХ।
рдЖрдзुрдиिрдХ рдпुрдЧ рдпा рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдпुрдЧ:
· рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рджूрд░рд╕ंрдЪाрд░ 1946-50 рдХे рдХाрд▓ाрд╡рдзि рдоें рдЧंрднीрд░рддा рд╕े рд╢ुрд░ू рд╣ुрдИ рдЬрдм рдХрдИ рдХैрдорд░े рд░ॉрдХेрдЯ्рд╕ рдФрд░ рдмॉрд▓िрд╕्рдЯिрдХ рдоिрд╕ाрдЗрд▓ों рдкрд░ рд▓े рдЬाрдП рдЧрдП। рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдХे рдпुрдЧ рдоें рдКрдкрд░ी рд╡ाрдпुрдоंрдбрд▓ рд╕े рджूрд░рд╕्рде рд╕ंрд╡ेрджрди рдХी рдЙрдд्рдкрдд्рддि рд╣ुрдИ (рд░ूрд╕ी рдФрд░ рдЕрдоेрд░िрдХी рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рджोрдиों)।
· рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░, 1946 рддрдХ, рдж्рд╡िрддीрдп рд╡िрд╢्рд╡ рдпुрдж्рдз рдХे рдмाрдж рдЬрд░्рдордиी рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рдХुрдЫ V-2 рд░ॉрдХेрдЯ्рд╕ рдХो рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ाрдЬ्рдп рдЕрдоेрд░िрдХा рдиे рди्рдпू рдоेрдХ्рд╕िрдХो рдХे рд╡्рд╣ाрдЗрдЯ рд╕ैंрдб्рд╕ рд╕े рдЙрдЪ्рдЪ рдКрд░्рдЬाрд╡ाрди рддрдХ рд▓ॉрди्рдЪ рдХिрдпा। рдЗрди्рд╣ें рд╡ाрдЗрдХिंрдЧ рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдХрд╣ा рдЧрдпा (рдЬो рдлिрд░ рд╕े рдоंрдЧрд▓ рд▓ैंрдбрд░्рд╕ рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдиाрдо рдеा)। рдпे рд░ॉрдХेрдЯ्рд╕, рдпрдж्рдпрдкि рдХрдХ्рд╖ाрдУं рдХो рдирд╣ीं рдкрд╣ुंрдЪे, рд▓ेрдХिрди рдЙрдирдоें рд╕्рд╡рдЪाрд▓िрдд рд╕्рдЯिрд▓ рдпा рдоूрд╡ी рдХैрдорд░े рдеे рдЬो рд╡ाрд╣рди рдКрд░्рдЬा рд╕ंрд╡рд░्рдзрди рдХे рд░ूрдк рдоें рддрд╕्рд╡ीрд░ें рд▓ेрддे рдеे।
· 1954 рдоें, рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ाрдЬ्рдп рд╡ाрдпु рд╕ेрдиा рдХे рдЕрдиुрджाрди рдХे рддрд╣рдд рд╡ेрд╕्рдЯिंрдШाрдЙрд╕ рдиे рдкрд╣рд▓ी рдУрд░ рд╕े рд▓ुрдХिंрдЧ рдПрдпрд░рдмोрд░्рди рд░рдбाрд░ рдк्рд░рдгाрд▓ी рд╡िрдХрд╕िрдд рдХी। рдпрд╣ рд╕рдХ्рд░िрдп рджूрд░рд╕ंрдЪाрд░ рдХी рдУрд░ рдкрд╣рд▓ा рдХрджрдо рдеा।
· 4 рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░ 1957 рдХो рд╕ोрд╡िрдпрдд рд╕ंрдШ рдиे рджुрдиिрдпा рдХो рд╣ैрд░ाрди рдХिрдпा рдЬрдм рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╕्рдкूрддрдиिрдХ рдХो рд▓ॉрди्рдЪ рдХिрдпा, рдЬो рджुрдиिрдпा рдХा рдкрд╣рд▓ा рдиाрдХाрд░ाрдд्рдордХ рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ рдеा। рдпрд╣ рдЕрдЪाрдирдХ рдмाрдХी рджुрдиिрдпा рдХे рд▓िрдП рдеा рдФрд░ рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ाрдЬ्рдп рдФрд░ рдЕрди्рдпों рдХो рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдЕрди्рд╡ेрд╖рдг рдХो рдПрдХ рдк्рд░ाрдердоिрдХрддा рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдП рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣िрдд рдХिрдпा।
· рдкрд╣рд▓ा рдкृрде्рд╡ी рдЕрд╡рд▓ोрдХрди рдФрд░ рдк्рд░рдпोрдЧाрдд्рдордХ (рдоौрд╕рдо рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣, рдЯेрд▓ीрд╡िрдЬрди рдФрд░ рдЗрди्рдл्рд░ाрд░ेрдб рдЕрд╡рд▓ोрдХрди рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ (рдЯाрдпрд░ोрд╕)) 1 рдЕрдк्рд░ैрд▓ 1960 рдХो рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ाрдЬ्рдп рдж्рд╡ाрд░ा рд▓ॉрди्рдЪ рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा।
· рдлिрд░, 1960 рдХे рджрд╢рдХ рдоें рдЬрдм рдордиुрд╖्рдп рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХрд░рддे рд╣ैं, рддो рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдХैрдк्рд╕ूрд▓ рдоें рдХॉрд╕्рдоोрдиॉрдЯ्рд╕ рдФрд░ рдПрд╕्рдЯ्рд░ोрдиॉрдЯ्рд╕ рдЦिрдб़рдХी рд╕े рддрд╕्рд╡ीрд░ें рд▓ेрддे рдеे।
· рдкрд╣рд▓ी рдорд▓्рдЯी-рд╕्рдкेрдХ्рдЯ्рд░рд▓ рдлोрдЯोрдЧ्рд░ाрдлी 1968 рдоें рдЕрдкोрд▓ो-9 рдоिрд╢рди рдХे рджौрд░ाрди рд╣ुрдИ рдеी। рдЗрд╕ рдоिрд╢рди рдХे рджौрд░ाрди рдк्рд░ाрдк्рдд рдорд▓्рдЯी-рд╕्рдкेрдХ्рдЯ्рд░рд▓ рдЫрд╡िрдпाँ рд▓ैंрдбрд╕ैрдЯ рдорд▓्рдЯी-рд╕्рдкेрдХ्рдЯ्рд░рд▓ рд╕ेंрд╕рд░ рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдоें рдк्рд░рдпोрдЧ рдХी рдЧрдИ рдеी, рдЬो рдЪाрд░ рд╕ाрд▓ рдмाрдж рд▓ॉрди्рдЪ рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा।
· 1967 рдоें, рдиेрд╢рдирд▓ рдПрдпрд░ोрдиॉрдЯिрдХ्рд╕ рдПंрдб рд╕्рдкेрд╕ рдПрдбрдоिрдиिрд╕्рдЯ्рд░ेрд╢рди (рдПрдирдПрд╕рдП) рдиे рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ाрдЬ्рдпों рдХे рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп рдХो рдк्рд░ेрд░िрдд рдХिрдпा, рдкृрде्рд╡ी рд╕ंрд╕ाрдзрди рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХी рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ (рдИрдЖрд░рдЯीрдПрд╕) рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХी। рдкрд░िрдгाрдорд╕्рд╡рд░ूрдк, рдИрдЖрд░рдЯीрдПрд╕-1 рдпा рд▓ैंрдбрд╕ैрдЯ-1 рдХो 23 рдЬुрд▓ाрдИ 1972 рдХो рд▓ॉрди्рдЪ рдХिрдпा рдЧрдпा, рдЬो рдорд▓्рдЯी-рд╕्рдкेрдХ्рдЯ्рд░рд▓ рд╕्рдХैрдирд░ (рдПрдордПрд╕рдПрд╕) рдХो рд▓े рдЧрдпा рдеा, рдЬो 900-рдХिрдоी рдКрдЪाрдИ рд╕े рдкृрде्рд╡ी рдХी рдЫрд╡िрдпों рдХो рд╣рд░ा, рд▓ाрд▓ рдФрд░ рджो рдЗрди्рдл्рд░ाрд░ेрдб рд╕्рдкेрдХ्рдЯ्рд░рд▓ рдмैंрдбों рдкрд░ 80- рдоीрдЯрд░ рдХी рд╕्рдеाрдиिрдХ рд╕ंрдХрд▓्рдкрдиा рдХे рд╕ाрде рдЫрд╡िрдпाँ рд▓ेрддा рдеा। рдЗрд╕े рдкрд╣рд▓े рдИрдЖрд░рдЯीрдПрд╕-1 рдХрд╣ा рдЧрдпा рдеा рд▓ेрдХिрди рдмाрдж рдоें рд▓ैंрдбрд╕ैрдЯ рдиाрдордХ рдеा। рдпрд╣ рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рд╕ैрдЯेрд▓ाрдЗрдЯ рдЗрдоेрдЬिंрдЧ рдХो рд╕ाрдоाрди्рдп рдЬрдирддा рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░ाрдпा рдФрд░ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рджूрд░рд╕ंрдЪाрд░ рдХो рдПрдХ рдк्рд░рдоुрдЦ рдЙрдж्рднрд╡ рдоिрд▓ा।
· рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕्рдеिрддि рдоें рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдоें рдПрдХ рдФрд░ рд╢्рд░ेрдгी рдХा рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ рд╕ंрд╡ेрджрди рд╕िрд╕्рдЯрдо рд░рдбाрд░ рдк्рд░рдгाрд▓ी рд╣ै। рдиाрд╕ा рдж्рд╡ाрд░ा 26 рдЬूрди 1978 рдХो рд╕ीрд╕ैрдЯ рдХा рд▓ॉрди्рдЪ рд╣ोрдиे рдХे рд╕ाрде, рджुрдиिрдпा рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣-рд╡ाрд╣िрдд рд░рдбाрд░ рд╕ंрд╡ेрджрди рдХे рдПрдХ рдпुрдЧ рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХिрдпा। рд╕ीрд╕ैрдЯ рдкрд╣рд▓ा рдиाрдЧрд░िрдХ рд╕िंрдеेрдЯिрдХ рдЕрдкрд░ेрдЪрд░ рд░рдбाрд░ (рдПрд╕рдПрдЖрд░) рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ рдеा; рдпрд╣ рдХेрд╡рд▓ 106 рджिрдиों рдХे рдмाрдж рдЕрдЬीрдм рд░ूрдк рд╕े рдЕрд╕рдлрд▓ рд╣ो рдЧрдпा
· 1980 рдХे рджрд╢рдХ рдХे рдордз्рдп рд╕े, рд╕ोрд╡िрдпрдд рд╕ंрдШ (рдЕрдм рд░ूрд╕) рдкृрде्рд╡ी рдЕрд╡рд▓ोрдХрди рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдХे рд╕ाрде рдЦुрд▓े рдмाрдЬाрд░ рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХिрдпा। рд░ेрд╕ुрд░्рд╕-01 рд╢्рд░ृंрдЦрд▓ा рдиे рдПрдХ рдорд▓्рдЯी-рд╕्рдкेрдХ्рдЯ्рд░рд▓ рдк्рд░рдгाрд▓ी (рддीрди рджृрд╢्рдпрдоाрди рд╕े рдПрдирдЖрдИрдЖрд░ рдмैंрдб; рджो рдерд░्рдорд▓) рдк्рд░рджाрди рдХी рдЬिрд╕рдХा рд╕ंрдХрд▓्рдкрди 160 рдоीрдЯрд░ рдСрдк्рдЯिрдХрд▓ рдХे рд▓िрдП рдФрд░ 600 рдоीрдЯрд░ рдерд░्рдорд▓ рдХे рд▓िрдП рдеा। рд▓ैंрдбрд╕ैрдЯ рдХी рддрд░рд╣, рд░ेрд╕ुрд░्рд╕ рдХो рдз्рд░ुрд╡ीрдп, рд╕ूрд░्рдп рд╕ंрд░ेрдЦिрдд рдХрдХ्рд╖ाрдУं рдоें рд░рдЦा рдЧрдпा।
· 21 рдлрд░рд╡рд░ी 1986 рдХो рдл्рд░ांрд╕ рдиे рдкृрде्рд╡ी рдХे рджूрд░рд╕ंрдЪाрд░ рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХी рдХे рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХिрдпा рдЬрдм рд╡рд╣ рд╕्рдкॉрдЯ-1 (рд╕िрд╕्рдЯрдо рдк्рд░ोрдмाрдЯोрд░ी рдбी рд▓ा рдУрдм्рдЬрд░्рд╡ेрд╢рди рдбी рд▓ा рддेрд░) рдХा рд▓ॉрди्рдЪ рдХिрдпा।
· 3 рджिрд╕ंрдмрд░ 1986 рдХो, рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдиे 'рдЖрдЙрдЯрд░ рд╕्рдкेрд╕ рд╕े рдкृрде्рд╡ी рдХे рджूрд░рд╕ंрдЪाрд░ рд╕ंрдмंрдзी рд╕िрдж्рдзांрдд' рдХो рдкाрд░िрдд рдХिрдпा।
· рднाрд░рдд рд╕рдлрд▓рддाрдкूрд░्рд╡рдХ рдХрдИ рд╕ंрд╡ेрджрди рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ों рдХो рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рдХрд░рддा рд╣ै рдЬो рд╡िрднिрди्рди рд╡िрдж्рдпुрдд рд╡िрдХिрд░рдг рд╕्рдкेрдХ्рдЯ्рд░рдо рдХे рдмैंрдб рдоें рдбेрдЯा рдЬुрдЯाрддे рд╣ैं, рдоाрд░्рдЪ 1988 рдоें рдЖрдИрдЖрд░рдПрд╕-1A рдХे рд▓ॉрди्рдЪ рдХे рд╕ाрде рд╢ुрд░ू рд╣ोрддे рд╣ुрдП।
рдиिрдЬी рдЦिрд▓ाрдб़ी
· рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ 1960s рдХे рджрд╢рдХ рд╕े, рдЖрдХाрд╢ рдоें рд▓рдЧрднрдЧ 2,700 рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ (2011 рддрдХ) рд╣ैं, рдЬिрдирдоें рд╕े рдЕрдзिрдХांрд╢ рд╕ेрдиा рдоूрд▓ рдХे рд╣ैं, рдпा рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ाрдЬ्рдп, рдл्рд░ांрд╕, рд░ूрд╕, рднाрд░рдд, рдЬाрдкाрди, рдФрд░ рдЕрди्рдп рд╕рд░рдХाрд░ों рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ाрдоाрди्рдп рд╕ेрд╡ा рдХे рд░ूрдк рдоें рдЙрдб़ाрдП рдЧрдП рд╣ैं/рдЙрдб़ाрдП рдЧрдП рдеे।
· рдЗрдирдоें рд╕े рдХेрд╡рд▓ рдХुрдЫ рд╣ी рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ рдЙрди рдХंрдкрдиिрдпों рдж्рд╡ाрд░ा рд╡िрдХрд╕िрдд рдХिрдП рдЧрдП рд╣ैं/рд╡िрдХрд╕िрдд рдХिрдП рдЧрдП рдеे рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рдЬो рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХो рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рд╡्рдпाрдкाрд░ рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХिрдпा рд╣ै। рдЕрдзिрдХांрд╢ рдЗрди рджिрдиों рд╕ंрдЪाрд░ рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ рд░рд╣े рд╣ैं। рджूрд░рд╕ंрдЪाрд░ рдФрд░ рдоौрд╕рдо рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ рдоुрдЦ्рдп рд░ूрдк рд╕े рд╕рд░рдХाрд░ी рдПрдЬेंрд╕िрдпों рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░ाрдпोрдЬिрдд рдФрд░ рдиिрдпंрдд्рд░िрдд рдХिрдП рдЧрдП рдеे/рд╣ैं।
· рдЕрд░्рде рд╡ॉрдЪ рдЗंрдХ। (рдЕрдм рдбिрдЬिрдЯрд▓рдЧ्рд▓ोрдм рдЗंрдХ।) рдиे рдбिрд╕ेंрдмрд░ 1997 рдоें рдЕрд░्рд▓ीрдмрд░्рдб рдХा рд▓ॉрди्рдЪ рдХिрдпा। рджुрд░्рднाрдЧ्рдп рд╕े, рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ рдХे рд╕ाрде рд╕рднी рд╕ंрдЪाрд░ рдЦो рдЧрдИ। рд╕्рдкेрд╕ рдЗрдоेрдЬिंрдЧ рдЗंрдХ। (рдЕрдм рдЬिрдУрдЖрдИ рдЗंрдХ।) рдиे 27 рдЕрдк्рд░ैрд▓ 1999 рдХो рдЖрдИрдХोрдиोрд╕ рдХा рд▓ॉрди्рдЪ рдХिрдпा рдФрд░ рдпрд╣ рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдпाрдд्рд░ा рдоें рд╕рдлрд▓рддा рдирд╣ीं рдк्рд░ाрдк्рдд рдХी। рдПрдХ рджूрд╕рд░ा рдЖрдИрдХोрдиोрд╕ рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ 24 рд╕िрддंрдмрд░ 1999 рдХो рд▓ॉрди्рдЪ рдХिрдпा рдЧрдпा; рдкрд╣рд▓ा рд╕рдлрд▓ рджूрд░рд╕ंрдЪाрд░ рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ рдЬो рдПрдХ рдиिрдЬी рд╕ंрдЧрдарди рдж्рд╡ाрд░ा рд▓ॉрди्рдЪ рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा।
No comments:
Post a Comment
Please do not enter any spam link in the comment box.